Arbeidsongeval onder de loep, deel 1 – 3000 doden door gevaarlijke stoffen op het werk

Bij bedrijfsongevallen vallen één tot twee doden per week. In deze serie nemen we ongevallen of misstanden uit de (recente) geschiedenis onder de loep. Wat is er precies gebeurd en wat kunnen de gevolgen zijn voor een werkgever? In deze aflevering gaan we in op de blootstelling aan gevaarlijke stoffen, het is verreweg de grootste veroorzaker van beroepsziekten met een dodelijke afloop. We trappen af met een heel recente case, namelijk die van ProRail… 

De Arbeidsinspectie kan aan ProRail een boete opleggen of zelfs het werk stilleggen wanneer de spoorwegbeheerder blijft doorgaan met het gebruik van stenen met het kankerverwekkende kwartsstof tussen spoorrails. 

Spoorwerkers jarenlang blootgesteld aan kankerverwekkend kwartsstof  

Wat ging hieraan vooraf? In 2021 onthulde het tv-programma Zembla dat de spoorwegwerkers, die met de stenen werkten, jarenlang zijn blootgesteld aan te hoge concentraties kankerverwekkend kwartsstof. De Arbeidsinspectie heeft daarna een controle uitgevoerd en ze eisten dat ProRail de medewerkers per 1 januari 2023 niet meer met deze stenen zou laten werken. Er volgde een bezwaar, want volgens de spoorwegbeheerder was de eis van de inspectie ’technisch onuitvoerbaar’. 

Kwartsstof is een sluipmoordenaar 

Wist je dat bijna alle materialen van steen en zand kwarts bevatten? Het percentage kwarts in zandsteen en kalkzandsteen is bijvoorbeeld erg hoog. Maar in marmer zit bijvoorbeeld helemaal geen kwarts. Het grootste risico van kwartsstof? Het kan longkanker veroorzaken. Op het moment dat een medewerker wordt blootgesteld, voelt hij, ruikt hij en proeft hij niets. De effecten kunnen zich echter jaren later openbaren. Het kan zijn dat een medewerker tien jaar later een verminderde longcapaciteit heeft en daarna zelfs longkanker ontwikkelt. 

3000 doden door blootstelling gevaarlijke stoffen per jaar  

In ons land overlijden jaarlijks ongeveer 4100 mensen aan een beroepsziekte. En bij 3000 hiervan gaat het om overlijden door blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Naast de blootstelling aan kwartsstof, zijn ook honderden mensen ziek geworden door OPS, ook wel de schildersziekte genoemd. En een andere beroepsziekte die veelvuldig in het nieuws kwam, zijn mensen die werkten met chroom-6 en CARC: een verflaag die bestand is tegen chemische stoffen en onder andere longkanker veroorzaakt. 

Wat zijn de juridische aspecten bij gevaarlijke stoffen op het werk? 

Als organisatie wil je vooroplopen, zeker met het nemen van (voorzorgs)maatregelen. Deze drie vragen zijn bij een mogelijke calamiteit met gevaarlijke stoffen van wezenlijk belang: 

• Wat wist je ten tijde van de blootstelling over risico’s?  
• Wat had je op dat moment moeten weten? 
• Wanneer de risico’s niet bekend waren, heb je dan wél alle nodige maatregelen getroffen tegen bekende gevaren? 

Dossiervorming is cruciaal. En deze verslaglegging wordt idealiter niet 30 jaar (zoals verplicht) maar 50 jaar bewaard worden, dit omdat ziekte als gevolg van blootstelling aan gevaarlijke stoffen zich tientallen jaren later kan ontwikkelen.  

Bedenk dat een calamiteit enorme imagoschade kan opleveren. Het duurt jaren voordat het verloren vertrouwen in een bedrijf is teruggewonnen, zoals ook een rechtszaak jaren kan voortduren. Daarnaast, misschien overbodig om te noemen, maar: stel het belang van werknemers voorop.  

Minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid veegde de bezwaren van de spoorwegbeheerder overigens van tafel. Houd onze socials in de gaten voor een update… 

Waar Disc jouw organisatie mee kan ondersteunen 

Arbeidsveiligheid gaat om de bescherming van de personeelsbelangen (vitaliteit, gezondheid & inzetbaarheid), in combinatie met de bedrijfsbelangen (continuïteit, kosten & processen). Vanuit dit perspectief kunnen wij jouw organisatie helpen bij het vormgeven van al jouw verantwoordelijkheden.