Een HAZOP-studie uitvoeren: alle achtergronden

Tijdens een HAZOP-studie worden gevaren en procesverstoringen in kaart gebracht die worden veroorzaakt door technische oorzaken, menselijk falen of invloeden van buitenaf. Vervolgens worden hiervan de risico’s beoordeeld. In dit artikel zetten we de belangrijkste informatie op een rij.

Geschiedenis van de HAZOP-studie

Bedrijven waar grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen aanwezig zijn en/of worden verwerkt, vallen onder het Besluit Risico’s Zware Ongevallen (BRZO) en de regeling Aanvullende Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (ARIE). De hoogdrempelige bedrijven uit deze categorie (conform Bijlage1 van de Seveso III/2015 richtlijn) zijn verplicht een VeiligheidsBeheersSysteem (VBS) te hebben, een managementsysteem op het gebied van de beheersing van veiligheidsrisico’s.

Dat betekent dat ze alle risico’s, onder andere in relatie tot gevaarlijke stoffen, periodiek moeten inventariseren en evalueren. Dit kan men realiseren met behulp van een gerichte veiligheidsstudie. De HAZard and OPerability-studie (HAZOP) is hiervoor een veel gebruikt instrument.

HAZOPs zijn initieel ontwikkeld door het chemische concern Imperial Chemical Industries (ICI) in Groot-Brittannië. Ze werden past echt “populair” na de zogenaamde “Flixborough-ramp” waarbij een chemische fabriek (in een woonwijk) ontplofte, met 28 doden tot gevolg. De systematiek werd daarna rap geadopteerd door de chemische branche en vervolgens door de olie- & gasindustrie, de voedselbranche, etc.

Waarom een HAZOP-studie?

Veiligheid en betrouwbaarheid bij het ontwerpen van een fabriek berusten van oudsher op de toepassing van verschillende “praktijkwijsheden”, ontwerpcodes en normen. Deze vertegenwoordigen de samenballing van kennis en ervaring van zowel de individuele expert als van de industrie als geheel. Een dergelijke aanpak wordt meestal ondersteund door de ervaring van de vakingenieurs, die zich al eerder bezighielden met het ontwerpen, in bedrijf stellen of bedienen van vergelijkbare installaties. Hoewel we niet ontkennen dat deze codes en werkwijzen heel waardevol zijn, is het belangrijk om ze aan te vullen met een “fantasierijke benadering” van afwijkingen die kunnen optreden als gevolg van bijvoorbeeld storing van de apparatuur of bedieningsfouten.

Bovendien zullen de meeste bedrijven toegeven dat het ontwerppersoneel voor de nieuwe fabriek vaak onder druk staat om het project op schema te houden. De kans is groot dat deze druk leidt tot systeemfouten en vergissingen. De HAZOP-studie is het uitgelezen instrument om deze fouten te signaleren en corrigeren voordat noodzakelijke aanpassingen heel duur worden of zelfs onmogelijk worden om te realiseren.

Niet moeilijk

Hoewel er geen statistieken beschikbaar zijn om de claim te verifiëren, wordt ervan uitgegaan dat de HAZOP-methodologie misschien wel het meest gebruikte instrument is voor “loss control”. De redenen hiervoor kunnen waarschijnlijk als volgt worden samengevat:

• De HAZOP-methodiek is gemakkelijk om te leren.
• Ze kan eenvoudig worden toegepast op bijna alle gangbare processen binnen de procesindustrie.
• Er is geen specifiek academisch niveau vereist. Je hoeft geen universitair diploma te hebben om aan een studie deel te nemen.

Basale opbouw

Hieronder schetsen we in grove delen de te volgen route voor het uitvoeren van een HAZOP:

• Stel een HAZOP-team samen.
• Bepaal een HAZOP leader.
• Verdeel de fabriek in systeemonderdelen.
• Bepaal de zogenaamde primaire gidswoorden zoals: druk, temperatuur, niveau etc.
• Bepaal de zogenaamde secundaire gidswoorden zoals: meer, minder, hoog, laag etc.
• Combineer de gidswoorden en bepaal of hierdoor risico’s ontstaan binnen de processen van het gekozen systeemonderdeel.
• Bepaal beheersmaatregelen.
• Voer deze beheersmaatregelen door.

Whitepaper over HAZOP-studie

In de whitepaper ‘De 5 bouwstenen van de HAZOP-methodiek’ gaan we dieper in op nut en noodzaak van HAZOP-studies. In dit document beschrijven we onder meer: de juridische achtergronden van HAZOPs, de ideale samenstelling van een HAZOP-team en een stappenplan. Je downloadt de whitepaper hier.