Veiliger werken met graafmachines: 10 tips

Dodelijke ongelukken met graafmachines haalden onlangs kort na elkaar het nieuws. Op dinsdag 5 november overleed een werknemer in Vierpolders toen hij beklemd raakte door zijn graafmachine. Een dag later sloeg het noodlot opnieuw toe. Een kraanmachinist in Heerenveen kwam om het leven toen zijn graafmachine werd bedolven onder een berg granulaat.

Dit vinden wij uiteraard vreselijke gebeurtenissen. Tegelijkertijd bieden deze drama’s een goede gelegenheid om na te denken over hoe het werken met graafmachines veiliger kan. Voordat we later in dit artikel concrete tips geven, schetsen we de algemene achtergronden.

Wat schrijft de machinerichtlijn voor?

Een hydraulische graafmachine scharen we onder de arbeidsmiddelen. Onder dat woord scharen we alle gereedschappen op de arbeidsplaats: een hamer, een zaag, een kettingzaag en zelfs een bulldozer.

Bij het veilig gebruik van een arbeidsmiddel zijn 3 partijen betrokken: de fabrikant, de eigenaar en de gebruiker. Voor de fabrikant geldt in Europa de machinerichtlijn. Die bepaalt het volgende:

• De fabrikant moet het beoogde gebruik van het gereedschap bepalen.
• Hij moet nadenken wat de risico’s van de machine zijn, niet alleen wat betreft het voorgeschreven gebruik, maar ook als er gekke dingen mee worden gedaan.
• De fabrikant moet bovendien de risico’s zoveel mogelijk weg-ontwerpen.

Tot slot moeten er instructies voor het juiste gebruik van de machine op schrift worden gesteld.

De rol van de eigenaar

De eigenaar en gebruiker van machines moeten zich zowel houden aan de Arbowet als de Europese arbeidsmiddelenrichtlijn. Die laatste is in het leven geroepen om het veilige en gezonde gebruik van gereedschappen op de arbeidsplaats te borgen.

Volgens de Arbowet moet de eigenaar van de machine een risico-inventarisatie maken, ook in relatie tot het gebruik van de machine. Ook moet hij zijn personeel – over het algemeen gaat het om de baas van een bouwbedrijf – voorlichten over het gebruik van deze machine.

Verder moet hij de voorwaarden voor een veilig gebruik van het gereedschap scheppen. Zo moet de eigenaar zijn personeel voldoende tijd geven om de machine veilig te kunnen gebruiken. Hij moet indien nodig ook hulpmiddelen ter beschikking stellen. In het voorbeeld van de graafmachine kan het nodig zijn dat een collega wordt meegestuurd die kijkt of de weg vrij is. Tot slot moet de eigenaar toezicht houden op naleving van de veiligheidsvoorschriften.

De rol van de werknemer

Ook de werknemer die met het gereedschap werkt, moet zich aan de Arbowet houden. Dat betekent onder meer dat hij de instructies opvolgt, zowel van zijn baas als die van de fabrikant. Zo mag de machine alleen worden gebruikt voor de activiteiten die zijn voorgeschreven; met de graafmachine over de snelweg rijden is bijvoorbeeld uit den boze.

Verder mag de werknemer beveiligingsinstallaties zoals “tweehandenbediening”, achteruitrijpiepers, etc. niet overbruggen/ uitschakelen. Tot slot moet hij meewerken aan educatie, bijvoorbeeld een cursus om veilig met een graafmachine om te gaan.

Wat gaat er fout?

Worden de Arbowet en de diverse Europese richtlijnen gevolgd, dan is de machine technisch in orde, heeft de werkgever alles netjes geregeld en weet de werknemer hoe hij met het gereedschap moet omgaan. Helaas laten de dodelijke ongelukken van vorige maand zien dat het toch nog vaak fout gaat. En helaas blijkt dat veel oorzaken van ongevallen zijn te herleiden naar menselijke beslissingen van de werknemers.

Risico’s die we in de praktijk zien, bij gebruik van graafmachines, zijn onder meer: beknelling; instorting van een berg met bulkgoederen (recentelijk granulaat) of een sleuf; het raken van omstanders; en het kapottrekken van een hoogspanningskabel of gasleiding.

Om deze incidenten zo veel mogelijk terug te dringen, vinden wij dat er naast de wettelijke voorschriften meer veiligheidsbewustzijn nodig is. Werknemers geven we daarom de volgende 10 tips voor het veilig werken met graafmachines:

1. Zet het draaibereik van de kraan indien mogelijk af.
2. Heb oog voor de omgevingsomstandigheden. Wie loopt er allemaal op het terrein rond? Wat zijn de oneffenheden? Enzovoort.
3. Controleer altijd of de machine goed werkt voordat je aan het werk gaat.
4. Kijk bij elke beweging van de kraan o.a. in de spiegels om te voorkomen dat je mensen raakt.
5. Ga nooit de machine uit zonder hem uit te zetten.
6. Voorkom een lawine-effect en graaf daarom altijd voor de bulk uit (niet door de berg heen).
7. Werk alleen op een stabiele ondergrond. Bij het graven van een greppel moet de helling van het talud 45 graden bedragen, om instortingsgevaar te voorkomen.
8. Overbrug nooit de technische beveiligingsinstallaties van de machine.
9. Overbelast de graafmachine niet en maak er ook niet op een andere manier misbruik van (o.a. vaak het geval bij gebruik als “hijskraan”).
10. Werk het liefst niet alleen met een graafmachine. Een collega kan hulp halen als er iets misgaat.

Een advies voor de eigenaar is altijd een Klic-melding bij het Kadaster te doen. Na de melding ontvang je kabel- en leidinginformatie van de plek waar je gaat graven.

Tot slot

Het opvolgen van alle veiligheidsregels kan soms met de cultuur op een bouwplaats botsen. Uit collegialiteit wordt met een graafmachine wel eens een activiteit (zoals laden en lossen) uitgevoerd die eigenlijk bedoeld is voor een kraan. Ook stoerdoenerij en de macht der gewoonte kunnen de veiligheid parten spelen.

De acceptatiebereidheid van maatregelen speelt hierin een grote rol. Dit vergt goede vaardigheden, op het vlak van communicatie en kennis. Onze veiligheidskundigen beschikken over deze vaardigheden. Zij kunnen jou dus helpen in het bepalen, implementeren, maar vooral creëren van draagvlak voor jouw beleid.